આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ (૨૧મી ફેબુઆરી) ~ લેખ ~ સંધ્યા શાહ

આપણને ઘડીઘડીને ઘાટીલા બનાવે તે આપણી માતૃભાષા -જેમાં આપણી માટીની મહેક હોય, પરંપરાની ઝલક હોય, જે ભાષા આપણને સંસ્કાર વારસો આપે, જ્ઞાન આપે, જીવનની સાચી સમજ આપે, ટૂંકમાં આપણાં માંહ્યલાનું જતન કરે તે આપણી માતૃભાષા.

૨૧મી ફેબ્રુઆરી, માતૃભાષાનો ગૌરવદિન છે.

વિશ્વના ઇતિહાસમાં સામ્રાજ્યને કાજે અનેક યુદ્ધો ખેલાયા છે પણ માતૃભાષા માટે શહાદત વહોરી હોય તેવો પ્રદેશ તે પૂર્વ પાકિસ્તાન. પાકિસ્તાનના શાસકોએ ઉર્દૂને રાષ્ટ્રભાષા તરીકે જાહેર કરી. એ ભાષાને પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં પણ રાષ્ટ્રભાષા તરીકે ઘોષિત કરી. બાંગ્લાભાષીઓએ સખત વિરોધ કર્યો.

પાકિસ્તાની સરકારે એ વિરોધને દબાવી દેવા માટે હિંસક માર્ગ અપનાવ્યો. બાંગ્લાભાષીઓનો પ્રચંડ ભાષા-અનુરાગ આ હિંસાને વશ ન થયો. લોકોએ માતૃભાષા માટે પ્રાણ અર્પણ કરી દીધા. પોતાની ભાષાને બચાવવાના આ દ્ર્ઢ સંકલ્પ થકી બાંગ્લાદેશનું સર્જન થયું.

૨૧મી ફેબ્રુઆરીએ શરુ થયેલી આ લડતમાં માતૃભાષા માટે શહીદીને વરેલા માતૃભાષા પ્રેમીઓની યાદમાં યુનેસ્કોએ ૨૧મી ફેબ્રુઆરીને આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ તરીકે ઉજવવાનુ નિયત કર્યુ.

સારસ્વત સર્જકો, સંતો, ભક્તો અને ચિંતકોએ જે ભાષાને સમૃધ્ધ કરી છે તે ગિરા ગુર્જરીનું મને ગૌરવ છે. માની જેમ માતૃભાષાને ત્રાજવે ન તોળી શકાય. બન્ને અપૂર્વ, બન્ને અનન્ય. ભારતવર્ષને ગૌરવ અપાવતી અનેક મહાન વિભૂતિઓની માતૃભાષા ગુજરાતી રહી છે.

વિશ્વના ખૂણે ખૂણે ગુજરાતીઓએ પોતાની આગવી ઓળખ ઊભી કરી છે. આપણી સંસ્કૃતિ, આપણું ઔદાર્ય, આપણો સુમેળભર્યો સ્વભાવ ને અપણી સંસ્કારિતાની એક અજોડ છાપ આપણે ઊભી કરી શક્યા છીએ.

આપણા ઉત્સવો વિદેશોની રોનક બન્યા છે. ગુજરાતી ભાષા, ગુજરાતી લોકો, ગુજરાતી પહેરવેશ,  ગુજરાતી ઉત્સવો જગતના ચોકમાં અનન્ય બની રહ્યાં છે, પણ ઘરઆંગણે માતૃભાષા  ભૂલાઇ રહી છે.

અંગ્રેજી માધ્યમમાં ભણી રહેલી નવી પેઢી આપણા સંસ્કાર વારસાથી વંચિત થઇને મૂળિયા વિહોણી બની રહે તેવી અવસ્થામાં ૨૦૨૦ની નવી શિક્ષણનીતિ એક રૂપેરી કોર લઈને આવી છે. ફરી એક વાર ઝાંખું પડેલું માતૃભાષાનુ તેજ પ્રજ્વલિત થઈ જાય તેવી રીતે નવી શિક્ષણનીતિમાં માતૃભાષા, કળા અને સંસ્કૃતિને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું છે.

એવું કહેવાય છે કે “એક પણ બોમ્બ ઝીંક્યા વગર અને રક્તનું એક પણ બિંદુ વહાવ્યા વગર જો કોઇ પ્રજાનો સર્વનાશ કરવો હોય તો એની પાસેથી એની માતૃભાષા છીનવી લો.’

દુનિયાની અનેક ભાષાઓ કાળના ગર્ભમાં લુપ્ત થઇ ગઇ છે. સમયનો પ્રવાહ ઘણું બધું પલટી નાખતો હોય છે.

ગુર્જર ગિરાના ઓસરતા પ્રભાવની સાથે સતત એક વિષાદ પ્રગટે. માતૃભાષાના ઉત્તમ ગ્રંથો, જીવનનું ઉત્તમ ચિંતન અને સારગર્ભિતતા આ બધું કેવળ પુસ્તકોમાં કેદ થઈને પડ્યું રહેશે? ભાવિ પેઢી આપણને માફ કરશે?

વિશ્વના દેશો પ્રત્યે નજર કરો તો સમજાઇ જશે. ડેન્માર્કમાં ડેનિશ, સ્વિડનમાં સ્વિડિશ,  ફિનલેંડમાં ફિનિશ, ફ્રાંસમાં ફ્રેંચ, જર્મનીમાં જર્મન, રશિયામાં રશિયન,ચીનમાં ચીની, જાપાનમાં જાપાની અને અરબસ્તાનમાં અરબી… શિક્ષણનું માધ્યમ માતૃભાષા જ રહ્યું છે.

આ સત્ય આપણને સમજાયું છે. ૩૪ વર્ષ પછી બદલાયેલી શિક્ષણનીતિએ આ વારસાનું સંવર્ધન કરવાની પ્રતિબધ્ધતા દર્શાવી છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિને વહાલી માતૃભાષાનું પુન:ગૌરવ કરીએ. શિક્ષણની નવી નીતિ, નવા આયામોને વધાવીએ. વિશ્વ સાથેના પ્રત્યાયનમાં ભલે અંગ્રેજી ભાષા વાપરીએ, પરંતુ સમય સાથે સમૃધ્ધ થયેલી આપણી માતૃભાષાની ગરિમા જાળવીએ. આપણી અસ્મિતાના દસ્તાવેજ સમી ગુર્જર ગિરાના ગૌરવનું જતન કરીએ. રઈશ મનીઆરનો શેર છે:

ધનને માટે એક વંશજ કાફી છે
ભાષા માટે લાખ વારસ જોઈએ

ચાલો, માતૃભાષાના વારસ થઈ અંધારામાં અક્ષર-દીવો કરીએ.

~ સંધ્યા શાહ
+91 93246 80809