અક્ષરમેળ માત્રા – સંસ્કૃત છંદોમાં પાંચ કાવ્ય ~ શ્વેતા ત્રિવેદી તલાટી, વડોદરા

હે બ્રહ્માજી, અભિનવ રચી, સૃષ્ટિ, બ્રહ્માંડ ન્યારું;
સૌંદર્યોથી, અનુપમ બન્યું, દિવ્ય ને વિશ્વ પ્યારું.

તારાવિશ્વો, ગ્રહ ગગનમાં, સૂર્ય, ચાંદોય વાટે;
તેજસ્વીતા, અવિરત વહે, આભ પૃથ્વી લલાટે.

પાંચે તત્વો, પવન, જળ ને, અગ્નિ, આકાશ, પૃથ્વી;
ચારે કોરે, સહુ તન-મને, સાથ અસ્તિત્વ રુત્વી.

વૃક્ષો વેલા, સુમન ફળને, પાન સોહામણાં છે;
રંગો કેવા, વિધવિધ અહા, રમ્ય, લોભામણા છે.

કોણે મૂક્યા? ફળ, સુમનમાં, સ્વાદ, રંગો, સુગંધી;
ખાવા ધાનો, ફળ, ચણ વળી, શાકભાજી સંબંધી.

પક્ષીઓ ને, જળચર ઘણાં, સૌ પશુ, જીવજંતુ;
સૌમાં મૂક્યો, મખમલ સમો, લાગણીનોય તંતુ!

કેવી રીતે, ઋતુ સહુ થતી, વાદળો, વીજ આભે?
રોજે થાતાં, દિવસ-રજની, સૃષ્ટિના ખાસ લાભે.

રૂપાળાં આ, વન ગિરિ નદી, ધોધ, ખીણો, પહાડો;
શોભાધારી, સરસ ઝરણાં, સાગરો, વેલ-ઝાડો.

મ્હોંમાં નાખી, અચરજભરી , આંગળી હું વિચારું;
કેવી છે આ, નવ રસ ભરી, સૃષ્ટિ ઉત્કૃષ્ટ, ચારુ.

૨. મારો બગીચો
(છંદ: શિખરિણી)

બગીચામાં મારાં, સરસ સુમનો, મ્હેક પ્રસરે;

પ્રભાતે ત્યાં ઠંડી સુમધુર હવા છે, પરિમલે.

પતંગા ને પુષ્પો, જગ નિરખતાં, ખૂબ મલકે;
નિહાળું હું રોજે, ગુલ કુસુમિતા, સૌમ્ય પલકે.

અનેરી નોખી હું, વિહરતી જરા, ત્યાં હરખતી;
વળી ત્યાં પક્ષીઓ, કલરવ કરે, કોયલ સખી.

પહોળા કૂંડામાં વિહગ જળમાં, સ્નાન કરતાં;
રમે એ આનંદે મનહર થઈ, રોજ સરતાં.

સુહાની સંધ્યાએ હરિતવરણી પર્ણ પમરે;
જુઓ ઊડે પાછાં, ભ્રમર રવથી, ગૂંજ પ્રસરે.

૩. શૈશવનું સ્મરણ
(છંદ : પૃથ્વી)

કશે સરળ, સત્ય, શુદ્ધ ,અજવાશ આછો મળે?
ન બાળપણનો અમૂલ્ય દિન ક્યાંય પાછો મળે.

અહા! શિશુપણા સમાન, મળશે અવસ્થા કદી?
નિખાલસ અતુલ્ય સ્નેહ લઈને વહે એ નદી.

નિનાદ હસતો અનન્ય, ખુશહાલ મસ્તીભર્યો;
સુશૈશવ સકાલ ખૂબ સુખ, હાસ્ય, વસ્તીભર્યો.

ન બાળપણનો પ્રભાસ, દિપ જ્યોતિ યે કાયમી;
છતાં જીવનમાં ઉછેર-દ્યુતિની જ આભા થમી.

જરા સ્મરણની કિતાબ, ખુલતાં થયું શું કહો?
અરે! અધધ યાદગાર, દિવસો જ ‘શ્વેતા’ જુઓ!

૪. વસંત
(છંદ: ભુજંગી)

ગુલાબી ગુલાબી ઋતુ ખૂબ માણી;
વસંતે કરી પુષ્પ કેરી લહાણી.

જુઓ રંગ -ખુશ્બુય વેર્યા હવામાં;
હવે સ્હેજ દા’ડા રહ્યા છે જવામાં.

પતંગાય પક્ષી સમીપે જઈને;
સુકિલ્લોલ સાથે જ જાતાં રમીને.

ધરા ખૂબ શૃંગાર જાણે કરીને;
સજી માંડવે આજ લાડી બનીને.

ધરી રૂપ આવું ખુશીમાં ધરા છે;
બધું જોઈ આંખો કહે કે મજા છે.

૫. મનુ જીવન
(છંદ: તોટક)

કંઈ પુણ્ય કર્યા, શુભ કર્મ કર્યા;
મનુ આપણ તો અવતાર થયા.

સુખનો દુઃખનો, શણગાર બની;
હસતી રડતી, પળ જીવનની.

ચડશું પડશું, પડશું ચડશું;
રમતાં રમતાં, અમને ઘડશું‌.

હૃદયે સરિતા, રવ સ્નેહ ઘણો;
અભિષેક થતો પમરાટ તણો.

શમણું ગમતું નયને વસતું;
કિરણો થઈને છળતું ખસતું.

ભણતાં, ગણતાં, ફરતાં-ફરતાં;
બહુ ભાવભરી સહુને મળતાં.

દિવસો, મહિના, વરસોય ગયા;
હળવે હળવે, કઈ વર્ષ થયાં.

શિશુ બાદ યુવા વય, વૃદ્ધ ભણી;
ભય આજ નથી, યમ રાહ‌ તણી‌.

~ શ્વેતા ત્રિવેદી તલાટી
<shwetatalati16@gmail.com>